Column Cees Smit: Orkaankracht
Nu dacht ik vorige week wel dat het stormachtig zou worden op de beurzen. Dit was kijkende naar de geopolitieke omstandigheden en de grafieken (vandaar mijn titel vorige column). Echter het werd zelfs een orkaan aan beweging want ook de riskindicatoren (zoals de VIX) schoten omhoog.
Nu had ik weken geleden reeds de conclusie getrokken dat Poetin de Oekraïne zeker ging aanvallen. Dit was na het lezen van een uitgebreid artikel in het NRC waarin de verschillende scenario’s rond de Oekraïne doorgesproken werden.
Het meest waarschijnlijke scenario dat verwacht werd, was dat de Russen slecht een deel van Oekraïne zou pakken om zo een corridor naar hun havens op de Krim te hebben en daarmee uitgang vanaf de Zwarte Zee en het bijkomende effect was dat dit ook voorkwam dat Oekraïne zich kan aansluiten bij de NAVO.
Maar dus ook ik had niet gedacht dat de Russen (lees Poetin) ook meteen de regering (lees: de president Volodymyr Zelensky) ook meteen weg wilde hebben. Daarmee begon Rusland dus een totale oorlog tegen een buurland.
Even voor de duidelijkheid in 2019 zijn en nog democratische verkiezingen geweest in de Oekraïne en die zijn gewonnen door komiek en tv-persoonlijkheid Volodymyr Zelensky. De man ontpopt zich nu tot een held.
Als kanonnen bulderen moet je kopen?
Iets wat me de afgelopen week in de strijd rond de Oekraïne enorm irriteerde was het gemak waarmee oude beurswijsheden als waarheid gebruikt werden en ingezet werden als legitimatie om te kopen.
Je zou volgens het gezegde ‘nooit op een oorlog moeten verkopen’ en ‘ook zou je moeten kopen bij de start van een oorlog’. Nu wil ik beginnen met het punt dat deze gezegdes uit de oude tijd komen waarin de beurzen grotendeels gedomineerd werden door de industrie (dus niet door diensten en banken).
Ook bestond de globale economie nog niet en waren alle economieën meer nationaal georiënteerd. Het was dan ook een morele plicht om je land te steunen in tijd van strijd. De strijd ging dus gezamenlijk met de overheidsinvesteringen in de eigen oorlogsindustrie.
Los van deze toelichting, is het niet zo dat als er honderden of duizenden oorlogen geweest zijn, we hebben het over minder dan tien die veelal heel lokaal werden uitgevochten. Dus lees een statistiekboek over de hoeveelheid waarnemen om echt iets te kunnen zeggen over de waarschijnlijkheid en natuurlijk zou je ook met gezond verstand de huidige situatie kunnen vergelijken met de oude conflict situaties (de Golfoorlog, Vietnam, etc.).
Je zou dan zien dat de huidige situatie meer vergelijkbaar is met de inval van Hitler in Sudetenland, wat een daling van twintig procent gaf en de aanloop was naar de tweede wereldoorlog.
Dus even een nieuwe beurswijsheid:
Een wereld oorlog is nooit goed voor de beurs.
Iedereen snapt waarschijnlijk wel dat een wereldoorlog niet echt positief is voor het investeringsklimaat en de economie. Om nog even kracht bij te zetten bij de onzin van de wijsheid kijken we naar de grafiek van de Dow Jones vanaf 1937 tot 1947. Zoek zelf even uit wanneer de kanonnen bulderde en de strijd begon….
Belangrijk detail
Maar los van het timing verhaal of je op escalatie van een oorlog moet kopen, moet je ook nog snappen dat het in de tweede wereldoorlogsperiode anders was omdat de Dow Jones in 1929 gecrashed was.
Door de grootste daling ooit en omdat de Dow Jones daarna nog lang niet hersteld was, was de periode van de wereldoorlogen onvergelijkbaar. Immers de economie was al die tijd in een enorme depressie terecht gekomen geweest.
Om een belangrijk punt van verschil met de huidige situatie te pakken: Je stond toen niet vlak bij een ‘all time high’ in de Dow Jones … dus zelfs al zou je van mening zijn dat we vanaf 1942 weer omhoog gingen in de Dow Jones dan was dit niet omdat toen pas de kanonnen bulderde.
Het was natuurlijk omdat de Amerikanen vanaf 7 december 1941 door de aanval op Pearl Harbour in de oorlog werden getrokken….(nationalisme en investeringen).
Nogmaals de Dow Jones heet niet voor niks voluit: Dow Jones Industrial Average en de toenmalige samenstelling was ook dusdanig. Oké tot zo ver mijn irritatie over gebrek aan statische kennis, gezond verstand en populisme.
Put-in of Poetin?
Naar het schijnt werkt het kanonnen bulderen gezegde niet voor iedere beurs (of niet in iedere taal). De Russische beurs ging namelijk gewoon even min 50 procent.
Russische index RTS ging min 50 procent en moet dus plus 100 procent om op je oude niveau te komen. De stijging van vrijdag was dus eerdere een ‘deadcat bounce’ dan een lange termijn herstel.
De oorlog leidde tot paniek op de beurzen en niet alleen in Rusland. Natuurlijk was de paniek in de rest van de wereld minder dan bij de Russen en ook viel de paniek in de VIX nog mee in vergelijking tot eerdere grote paniek situaties.
Bron: finance.yahoo.com
Toch was de paniek indicator bijna verdubbeld in korte tijd naar bijna 36. Maar de CBOE Volatility Index (VIX) is de afgelopen dagen met het herstel van de aandelen ook weer teruggevallen. Vrijdag daalde de VIX ook weer negen procent (-2,73) naar 27,59 en dat allemaal op een gerucht dat de Russen wilde praten. De algoritme begrepen alleen niet hoe belachelijke de eisen waren die aan de gesprekken zaten.
Waar is Dr. Clavan de oost Europakenner als je hem nodig hebt
Om toch ook even luchtig te zijn, zouden we allemaal even moeten googelen naar Dr. Clavan een typetje van Kooten en de Bie. In de jaren tachtig waren de praatprogramma’s klaarblijkelijk net zo nietszeggend als nu.
Sancties
Als we op de rijksoverheid site kijken om te zien hoe hard de sancties Poetin (los van het uitsluiten van het Europese songfestival) raken dan zien we dat alleen al Nederland in corona jaar 2020 6 miljard euro exporteert en 9,5 miljard aan producten importeert. Kortom een Europese boycot gaat weldegelijk pijn doen bij zowel de Russen als de Europeanen.
Even de belangrijkste exportproducten naar Rusland:
Bron: Statline
Voor Europa is er meer pijn in petto
De EU is voor 40 procent van haar gasimport afhankelijk van Rusland, helemaal in de energie transitie waar we nu inzitten is gas enorm belangrijk voor Europa. Een mogelijke vermindering, of stopzetting van gas afname kan dus enorme gevolgen hebben voor de krapte op de energiemarkt en daarmee dus stijgende prijzen en nog hogere inflatie. Lees ook Businessinsider of de Volkskrant of het gas verhaal.
Maar er is meer dan Russisch gas.
Volgens het CBS Importeerde Nederland alleen al in de eerste elf maanden van 2021, voor 16,9 miljard euro uit Rusland. Veruit het meeste geld (14,8 miljard euro), ging naar minerale brandstoffen. Nederland importeert voor 11 miljard euro aan olie uit Rusland naar de Rotterdamse haven (Rusland is dus ook voor de Haven van groot belang) blijkt uit de cijfers.
Het restant van 3,7 miljard euro is dus uitgeven aan gas en kolen. De import van andere producten uit Rusland betreft voornamelijk andere grondstoffen, zoals metalen, maar ook hout. Overigens in 2020 was de import uit Rusland door de coronacrisis tijdelijk veel lager.
Grote gevolgen voor de energietransitie
Sancties hebben dus grote gevolgen voor energie, maar ook commodity’s zoals nikkel, kobalt, koper, platina, etc. maar ook graan en mais kunnen uit Rusland zie Wikipedia lees ook het rapport van het CBS uit 2019 over de afhankelijkheid van Nederland van China en Rusland.
De Russische mineralenmarkt is in handen van een klein aantal megabedrijven, die vaak een groot deel van de wereldproductie in handen hebben, zoals:
- ALROSA: 25% van de wereldproductie aan diamanten
- Nornikel: 20% van de wereldproductie aan nikkel; 40% palladium; 10% platina; 5% kobalt en 2% koper
- RUSAL: 6% van de wereldproductie aan aluinaarde en aluminium
Allemaal Russische bedrijven die o.a. nodig zijn voor de bouw van batterijen in de elektrische auto’s.
Wij exporten o.a. Bloemen, fruit naar Oekraïne en Rusland en daar zullen we zeker economische pijn van hebben. Maar toch moeten we als we al niet willen vechten wel standpunt innemen en dus minimaal een consumenten boycot van: LUKoil, Gazprom, Rosneft
Dus ja dit heeft ook gevolgen voor sponsors in voetbal en de oligarchen die allerlei voetbalclub bezitten. In de F1 hebben we geen Race in Rusland en ook geen andere sport meer. Dit kan zeker grote gevolgen hebben.
Andere gevolgen?
Vermoedelijk zullen we versnelt kern energie projecten opstarten en meer investeringen in defensie gaan doen. Dus in de vliegtuigbouwers en aanverwanten (Thales, Boeing, etc.). Maar om los te komen van de Russen zullen we ook meer investeringen in Green Energy gaan doen.
Maar bij de energie transitie zullen er ook problemen kunnen zijn met batterijen, immers nikkel en andere metalen komen uit Rusland.
Gevolgen voor de rente?
De markt ging er in de daling even vanuit dat door de economische teruggang als gevolg van de mindere handel met Rusland en de hogere energieprijzen er minder rente verhogingen zouden zijn. De Bund future (Duitse obligatie futures) liep even op (lagere rentes) maar ging daarna toch weer omlaag (toch weer hogere rentes).
Gevolgen betalingsverkeer en banken
Nu hadden de banken en verzekeraars weer koerseffecten doordat de beurs weer minder hogere rentes in prijsde. Maar ook hebben banken problemen als de SWIFT sancties doorgezet worden. Ook hebben veel bedrijven belangen in Oost Europa en Rusland. ING viel zelfs helemaal uit de trend.
Verzekeraar NN group viel ook flink terug.
In dit licht moeten we nog eens nadenken over de belangen van Shell en andere bedrijven in Rusland.
Wall Street stuurt financiële Dickpik?
Amerikaanse beurzen gingen dus omhoog omdat Poetin wilde onderhandelen? Hij wilde dat als de Oekraïners zich overgaven en of gingen vechten tegen hun eigen leger. Dat Amerika hier op opliep is in mijn ogen kortzichtig. Of wij mee moeten in deze rare stijging is even de vraag.
De Amerikanen hebben sowieso minder problemen want die hebben zelf olie en gas en doen weinig handel met de Russen. Al vanaf 2018 is en een handelsoorlog gaande. Los van de oorlog is de grafiek van de SP500 al langer negatief en de recente stijging heeft niet echt geholpen het negatieve beeld te breken.
Als we uitzoomen in de S&P 500 dan zien we dat de oorlog slechts een escalatie van de relativiteit (lees negativiteit) is. Pas niveaus boven de 4.471,03 zouden het minder negatief maken.
Ook de andere indices bevestigen dit beeld. Neem de Russell2000 (Mid en Small cap aandelen) ook die is al een tijd in een dalende trend.
De maand grafiek geeft aan dat zelf al krijgen we een tijdelijk herstel dit geen koopmomenten zijn maar momenten om je posities te verkleinen (lees verkopen).
De zeer brede Amerikaanse Wilshire 5000 index bevestigd via een algemene index het beeld in zowel de Russell2000 als in de Sp500 index.
Ook hier heb ik al eerder gewezen op de maandgrafiek, waarbij een daling naar een normaler stijgingspercentage toch wel het minste was dat we konden verwachten.
Tech is uit
De Tech index Nasdaq is de Rusland daling gek genoeg reeds vergeten, maar door het verdwijnen van corona en haar effecten en het oplopen van de rente is en was deze sector niet of minder interessant geworden als belegging. De hogere energie en hoger commodity prijzen zijn ook alles behalve positief voor deze sector.
De Duitse DAX is waar ik al eerder voor waarschuwde uit de horizontale trend gevallen een pull back naar deze trend is in mijn optiek een verkoopmoment en niet een koopmoment.
Don’t buy the dip
Ook de AEX hoeft men pas boven de 752 weer te kopen. Tot die tijd is er meer reden om bescherming te komen (lees short gaan) dan in de huidige situatie in te stappen.
Als we ook hier vooruitlopen op het maand einde en dus naar de lange termijn (maand grafiek) kijken, zien we top-vorming en dus nog geen lange termijn koopniveaus.
Andere strategieën
Als u nu niet wilt verkopen en ook niets snapt van opties, dan zou ik toch wel willen wijzen op de mogelijkheid om onderwogen te gaan in Groeiaandelen en meer naar Value beleggingen te gaan. Ook zou ik positie in commodity ETF’s nemen bijv. PowershareDB, CRUDE Oil ETF. Ook zou ik zoeken naar beleggingsfondsen die Rusland vermijden.
Natuurlijk kan je investeren in de Clear energy, defensie gerelateerde bedrijven en in Cyber security een ETF of een bedrijf zoals Atos. En je kunt ook kijken naar bedrijven die los staan van de Rusland trend zoals mijn lieveling Galápagos. Heeft een leuk technisch patroon en een lagere ‘cash burn’.
Bescherming
Goud doet eindelijk mee als vluchthaven en inflatie hedge
Vermijd Risk assets
En de Bitcoin moet je nog even vermijden, want die was gewoon een risk asset net als aandelen. Persoonlijk wil ik sowieso eerst nog even zien dat we onder de 30.000 dollar gaan.
Positief effect?
Tot slot een positief effect van de huidige Rusland crisis is dat we zien wie partij trekt voor Poetin en het goed praat kortom wie dus ook gewoon gek is. Positief valt overigens Elon Musk op die zijn satellietnetwerk (Starlink) zegt te willen inzetten voor de Oekraïne.
Disclaimer:
Deze Column/blog is op persoonlijke titel geschreven door: Cees Smit en wordt mede in het licht van zijn Actief Offensief portefeuille (ook wel de Guardian strategie) gepubliceerd op de Today’s website en verschijnt ook op andere websites. Deze absolute return strategie is geheel onafhankelijk van de andere portefeuilles/strategieën van de Today’s Group en speelt met regelmaat ook in op dalingen en is daarmee niet voor iedere belegger geschikt.
