Overheidsschulden op recordhoogte: “Everything is Gonna Be Alright?”

De hoogte van overheidsschulden breekt net als aandelenmarkten record na record. De meeste politici hebben het er liever niet over, want voor je weet staan de volgende verkiezingen op de agenda.

Dat is zorgwekkend, onder andere omdat de betalingen aan rentelasten in veel landen nu groter zijn dan aan onderwijs of defensie. Een succesverhaal uit een verrassende hoek biedt een klein sprankje hoop dat het ook anders kan.

In Amerika is alles groter, ook de schuld

De Amerikaanse verkiezingen brengen veel onzekerheden met zich mee, maar één ding is wel zeker. Wie er ook wint, de Amerikaanse staatsschuld van nu al $35.000 miljard zal verder oplopen.

Dan wel door lagere belastingen waardoor er minder inkomsten zijn, dan wel door meer uitgaven. Eerder dit jaar bereikte Amerika het punt waarop meer werd uitgegeven aan rentebetalingen dan aan defensie.

Historicus Niall Ferguson waarschuwde hierna op Twitter (X):

“Any great power that spends more on debt service than on defense will not stay great for very long.

True of Habsburg Spain, true of ancien régime France, true of the Ottoman Empire, true of the British Empire, this law is about to be put to the test by the U.S. beginning this very year.”

Wat de Verenigde Staten mogelijk minder kwetsbaar maakt dan historische grootmachten, is dat vrijwel alle andere landen wereldwijd ook in de rode cijfers staan.

Frankrijk is het nieuwe Italië en China imiteert ook op dit vlak

In Europa is Frankrijk met een begrotingstekort van 6% bijvoorbeeld goed op weg om Italië’s titel van het grootste zorgenkind van Europa over te nemen. Italië staat op 4%, dus dit is geen signaal dat het daar nu wel goed gaat.

De economische groei van ~1% in deze landen was niet denderend, maar er was de laatste twee jaar geen zware recessie of crisis. Dus als het dan al niet lukt, wanneer dan wel?

Bij hoge economische groei misschien, maar dan moet Europa wel meer concurrerend worden. Daar heeft Draghi nu een plan voor, wat wel €800 miljard extra per jaar aan uitgaven betekent. Nog meer schulden maken dus.

Dan China. Ondanks de vele economische uitdagingen laat het land (als je de cijfers mag geloven) nog steeds groei zien, maar ook China heeft te maken met een torenhoge schuld en enorme problemen in de vastgoedsector. De Chinese regering overweegt nu om maar liefst $14.000 miljard aan nieuwe schulden aan te gaan om de economie te stimuleren. Ook meer schulden dus.

Zelfs een land als Saudi-Arabie, waar de olie letterlijk de grond uitspuit, zit op een begrotingstekort van ~3%. Volgens Bloomberg heeft het een olieprijs van $112 nodig voor een sluitende begroting, dus dat komt voorlopig ook nog niet goed.

De schulden gaan door het dak

Overheden lijken kortom steeds meer geld uit te geven, niet alleen in tijden van crisis, maar ook wanneer de economie redelijk goed draait. Bij een lage rente was het argument dat het zonde was om geen extra geld uit te geven, terwijl bij een hogere rente de lasten omhoog gaan, waardoor een sluitende begroting (te) lastig wordt.

De beroemde uitspraak van president Kennedy, “The time to repair the roof is when the sun is shining,” lijkt vergeten of wordt verzwegen.

Terwijl het dak redelijk stuk is nu: de wereldwijde schuldenlast heeft een record van $312.000 miljard bereikt. Deze schulden financieren kost veel geld. Geld dat ook anders besteedt had kunnen worden. Zo leven er bijvoorbeeld nu al 3,3 miljard mensen in landen waar meer wordt uitgegeven aan rentebetalingen en schuldaflossingen dan aan onderwijs of gezondheidszorg.

Politici zijn zich hier ongetwijfeld bewust van en weten wellicht ook de remedie, maar zoals Jean-Claude Juncker ooit stelde:

“We weten als politici allemaal wat er moet gebeuren, maar we weten niet hoe we dan herkozen kunnen worden.”

Heel Gallië? Nee….

Toch is er hoop, uit onverwachte hoek, namelijk Jamaica.

Jamaica, een land dat veel natuurrampen kent en waar de toerismesector een harde klap kreeg door Covid, heeft het tussen 2012 en 2023 voor elkaar gekregen om zijn schuld terug te brengen van 144% van het bbp in 2012 tot 72% in 2023. De gemiddelde jaarlijkse reële groei was slechts 0,75% in deze periode.

Wat Jamaica onderscheidt, is de brede steun vanuit de bevolking en de politieke consensus om de schulden structureel te blijven aanpakken. Dus niet na een verkiezingswinst direct cadeautjes uitdelen aan het electoraat.

Erik Mauritz (bekijk profiel en disclaimer)